«Ցուլի համառությունը մեզ պետք է ամեն տարի ու ամեն օր»

«Իրատեսի» հյուրն է «Ժառանգության» փոխնախագահ ԱՐՄԵՆ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆԸ:

-«Նոր Հայաստանն» ինչո՞վ է նոր:
-Նոր է իր կազմավորման սկզբունքով՝ քաղաքական ուժերի միավորում չէ, այլ՝ անհատների միավորում:
-Ի՞նչ է դա փոխում:
-Փոխում է որոշումների ընդունման ձևը, մենք որոշել ենք իջեցնել կուսակցական դրոշները, այսօր նեղկուսակցական, նեղանձնական շահերից դուրս լուծումներ են պետք, սա՝ մեկ: Երկրորդ՝ «Նոր Հայաստանը» նոր է իր ծրագրերով:
-Ի՞նչ տարբերություն գործող ընդդիմության ծրագրերից:
-Որպես պայքարի սկզբունք մենք ընդունեցինք քաղաքացիական խաղաղ անհնազանդությունը: Մինչև հիմա պայքարն այլ գծակարգ է ունեցել՝ մասնակցում ես ընտրություններին, երբ կեղծիքներ են լինում, հետընտրական գործընթացով ուզում ես իրավիճակը շտկել: Մենք առաջադրեցինք քաղաքացիական խաղաղ անհնազանդության սկզբունքը՝ ոչ ընտրական շրջանում: Վերջապես՝ «Նոր Հայաստանի» պարագայում ներառված են Հայաստանի բոլոր ռազմավարական գործընկերները:
-Այսինքն՝ ինչպե՞ս:
-Պայմանականորեն՝ ես և Րաֆֆի Հովհաննիսյանն ընդունվում ենք որպես արևմտամետ, Հմայակ Հովհաննիսյանն ու Անդրիաս Ղուկասյանը՝ ռուսամետներ, Ժիրայր ՍԷֆիլյանը, Գարեգին Չուգասզյանը՝ Մերձավոր Արևելք և Իրան, նաև՝ Եվրոպա:
-Չդարձա՞վ կարապը, խեցգետինը և գայլաձուկը:
-Հակառակը՝ Հայաստանը բազմավեկտոր քաղաքականություն պետք է վարի: Մենք կողմնակից ենք հավասարակշռված քաղաքականության: Ես բաժանումն անվանեցի պայմանական, որովհետև մենք բոլորս հայակենտրոն մտածողության կողմնակից ենք: Ի վերջո՝ ընդունեք, որ Հայաստանում դեռ ոչ մի ընդդիմադիր ուժ այսքան երկար ու անընդմեջ չի պայքարել՝ անկախ քաղաքական, հասարակական ու եղանակային պայմաններից: «Նոր Հայաստանը» իսկապես նոր մոտեցում է և միանշանակ ողջունում է համագործակցությունը քաղաքական այլ ուժերի հետ:
-Ձեր պայքարը համարո՞ւմ եք արդյունավետ:
-Դեռ ոչ, եթե արդյունավետ լիներ, արդեն իշխանափոխություն եղած կլիներ, և մենք կյանքի կկոչեինք մեր նախատեսած արմատական քայլերը: Թեև կան էական ձեռքբերումներ, բայց դեռ մեր նպատակներին չենք հասել: Կա պայքարը շարունակելու քաղաքական կամք, բոլորս էլ հասկանում ենք, որ մեկ օրում արդյունքներ չեն լինում, ոչ ոք արմատական փոփոխությունները սկուտեղի վրա չի նվիրելու երկրին: Դեկտեմբերի 6-ի խայտառակ հանրաքվեն ցույց տվեց, որ իշխանությունը ամեն գնով պահպանելու է ունեցածը:
-Չունե՞ք մտավախություն, որ օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառներով ձեր անարդյունավետ պայքարը ուժազրկում է պայքարի իմաստն ու նպատակը, ստացվում է՝ դուք Ազատության հրապարակում գիշեր-ցերեկ պահանջներ եք դնում, ոչ իշխանությունը, ոչ ժողովուրդը չեն արձագանքում:
-Անձնապես նման մտավախություն ունեմ: Այնպես չէ, որ հասարակությունը կտրված է պայքարից, չի պատկերացնում՝ ինչ ենք ուզում և ինչ ենք անում: Այլ հարց է, որ մենք չենք կարողանում հասարակությանն իսկապես մոբիլիզացնել, անջատ-անջատ արտահայտվող տրամադրությունները վերածել գործողությունների և պայքարի: Հասարակության մի զգալի մասը զինված պայքար է ցանկանում, դա բոլորը գիտեն, բայց մեր ուղին խաղաղ անհնազանդությունն է, ցնցումների ճանապարհով չտանել երկիրը, մեզ համար թանկ է բոլորի կյանքը: Երբեմն ես նույնիսկ ինքս ինձնից եմ հիասթափվում: Ոչ միայն ֆիզիկապես, հոգեպես էլ ծանր է անընդհատ պայքարի կիզակետում լինել՝ տեսնելով, որ գործընկերը, նաև այլ կուսակցություններն ու գործիչները տրվում են իշխանությանը և թիկունքից քեզ հարվածում են: Հաստատակամ են պահում քաղաքացիների խրախուսական խոսքերը և սպասումները: Դժվար է, երբ նյութական ռեսուրսներ չունես, երբ Նոր տարվա օրը նույնիսկ տոնածառը ձեռքիդ ես պահում, հարձակվում, ջարդում են:
-Երբ ասում եք՝ «100-ամյակն առանց ռեժիմի», վերաբերում էր ցեղասպանությա՞ն 100-րդ տարելիցին, թե՞ 21-րդ դարին:
-Ավելի ճիշտ կլիներ՝ հարցը գործընկերներիս ուղղվեր, ակնհայտ է, որ ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին մենք աշխարհից պահանջում ենք արդարություն, բայց ո՞վ մեզ արդարություն կտա, եթե մեր ներսում արդարություն չկա: Իշխանությունը որքան թույլ եղավ, այնքան հեշտ է ազգային շահերը ոտնահարել, միջազգային խաղացողները մեր հաշվին իրենց շահերն են առաջ տանելու: Արդարություն մեր երկրում, արդարություն՝ աշխարհին:
-Այդ սկզբունքով գնալու եք խորհրդարանական ընտրությունների՞:
-Այդ հարցով քննարկում չենք ունեցել: Մենք պայքարից երբեք չենք խուսափել, խորհրդարանական ընտրությունները կարող են լինել պայքարի հանգրվան, միջոց, ձև, առիթ, այս պահին մենք այդ շրջանակում չենք, որովհետև ճիշտ ենք համարում այն պայքարը, որ վարում ենք հիմա: Հնարավոր է՝ այս պայքարի հանգրվաններից մեկը լինի խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցությունը, հնարավոր է՝ ոչ: Նայած իրավիճակին: Տեսեք՝ Ադրբեջանում ինչ բողոքի ցույցեր են լինում, խանութներ են փակվում, Ադրբեջանում, որ բազմամիլիարդ պահուստային ֆոնդ ունի, նավթ ու գազ է արդյունահանում, բայց մանաթը կրկնակի արժեզրկվեց: Հայաստանում իշխանությունները խիզախություն չունեն դրամն ազատ նավարկության թողնելու, գնաճը որոշակի պահում ենք, բայց տնտեսություն ենք կորցնում:
-Իսկ ունե՞նք, որ կորցնում ենք:
-Այն, ինչ ունենք, ասենք, գյուղատնտեսությունը: Փաստորեն՝ մենք հիմա խորհրդային ժամանակներից մի քանի անգամ ավելի աճ ունենք գյուղատնտեսության մեջ՝ ըստ թվերի, իրականում դա հեքիաթի ժանրից է: Ես, որ մարզերում հաճախ եմ լինում, տեսել եմ՝ խորհրդային ժամանակներում որքան վարելահողեր կային, որքանն էր ջրվում ու մշակվում, ի՞նչ է հիմա մնացել: Մնացածի բերքն էլ արդեն անմրցունակ է շուկայում: Ոսկե հեռանկարները, որ Սերժ Սարգսյանը երկուժամանոց հանդիպումում տեսավ Պուտինի աչքերի մեջ, ավելի հեռացան, քան մոտեցան: Եթե մենք ԵԱՏՄ շուկայում չլինեինք, ավելի ճկուն կլինեինք և ավելի մեծ օգնություն կստանայինք Արևմուտքից: Իշխանություններն այսօր գոյատևում են արտաքին պարտքի հաշվին: Ես չեմ կարող ասել՝ ի՞նչ կլինի փետրվարին, ի՞նչ կլինի մայիսին, ամռանը ի՞նչ կլինի:
-Այսինքն՝ մշտապես պատրաստ եք ֆորս մաժորների՞:
-Կարծում եմ՝ ցանկացած քաղաքացի ֆորս մաժորների մշտապես պատրաստ պետք է լինի, հատկապես տարածաշրջանի իրավիճակը հաշվի առնելով: Թուրք-քրդական բախումը գրեթե մեր սահմաններին է մոտեցել, սուննի-շիա հակամարտությունն է սրվել, հավելեք ռուս-թուրքական առճակատումը:
-Ռուս-թուրքական հարաբերությունները ինչպիսի՞ն պիտի լինեն, որ Հայաստանը կորուստներ չունենա:
-Էական չէ՝ ինչպիսին կլինեն ռուս-թուրքական հարաբերությունները, էական է, թե Հայաստանն ինչ քաղաքականություն է վարում: Եթե ռուս-թուրքական հարաբերություններում քայլերը Հայաստանի հաշվին են լինում կամ Հայաստանի մասնակցությամբ, մենք միշտ տուժում ենք: Հայաստանը պիտի չեզոք կարգավիճակում լինի, մենք իբրև թե ռազմավարական գործընկերային հարաբերությունների մեջ ենք Ռուսաստանի հետ, բայց պիտի վարվենք այնպես, ինչպես Ռուսաստանն է վարվում: Մոսկվան Ադրբեջանին զենք է վաճառում, ասում է՝ բիզնես է, մենք էլ մեր «բիզնեսը» պետք է պահենք: Երբ գորշ գայլն ու հզոր արջը գրկախառնվում են, մյուս գազանները արանքում խեղդվում են:
-Իլհամ Ալիևը կիրակի օրը կառավարության ընդլայնված նիստ արեց ու տարեկան անելիքները նախանշեց՝ Ղարաբաղի հարցում կրկնելով նույն տեսակետները, շփման գծում առավելություն ունեն, իրենց կամքն են թելադրում ու շարունակելու են նույն ոգով: Ի՞նչ է պետք, որ Ադրբեջանի քաղաքականությունը փոխվի:
-Ոչինչ, Ալիևն ինչ ուզում է ասի, մենք պիտի մեր գործն անենք, մեր երկրում նորմալ վիճակ ստեղծենք, արտագաղթ չլինի, որ զինվոր ունենանք, ներգաղթ կազմակերպելով՝ Արցախը բնակեցնենք: Թող հարյուր տարի Իլհամ Ալիևը կառավարության նիստ անի ու նույնը կրկնի, խնդիրն այն չէ, թե ինչ է Ալիևն ասում, խնդիրն այն է, թե մենք ինչ ենք անում, որ Ալիևի ասածներն իրականություն չդառնան: Համաշխարհային հանրությունն այս պահին խիստ քննադատական վերաբերմունք ունի Ալիևի նկատմամբ՝ Ադրբեջանում խանական ռեժիմի համար, Ադրբեջանը անկյուն է քշվում, մենք միջազգային գործընկերների համար հուսալի գործընկեր դառնալու փոխարեն, գնում ենք Ադրբեջանի հետքերով՝ փորձում ենք Սերժ Սարգսյանի իշխանությունը հավերժացնել: Եթե նախկինում գոնե առաջին դեմքերը փոխվում էին, հիմա մեր ու Ադրբեջանի միջև տարբերությունը ո՞րն է: Կրկնում եմ՝ խնդիրը Ալիևը չէ, այլ մենք, առավել ևս՝ աշխարհում ոչ ոք դեմ չէ, որ Արցախը և ազատագրված տարածքները ազատ մնան:
-Ինչո՞ւ Ադրբեջանին բազում մեղադրանքներ ներկայացնելով՝ պատժամիջոցներ չեն սահմանում և հաճույքով համագործակցում են Բաքվի հետ էներգակիրների հարցում:
-Համագործակցում են նավթի ու գազի համար, չմոռանանք, որ նավթն ու գազն էլ արժեզրկվող արժեքներ են: Տարեցտարի՝ ավելի ու ավելի, որովհետև աշխարհում տեխնոլոգիաներ են փոխվում, նավթ ու գազ չօգտագործող ու ավելի արդյունավետ տարբերակներ են հայտնվում: Էլեկտրամոբիլներ, որ արդեն իսկ կիրառության մեջ են ու իրենց շուկան ունեն, ներդրումներն ունեն:
-Իրան-Վրաստան գազամուղը Հայաստանի տարածքով ռեա՞լ ծրագիր եք համարում:
-Անկասկած՝ վաղ թե ուշ, Իրանից գազն անպայման հասնելու է Եվրոպա, իմ հանդիպումները վկայում են՝ ոչ ոք դեմ չէ, որ գազատարն անցնի Հայաստանով:
-Իսկ Ռուսաստա՞նը:
-Ես նկատի ունեմ այն խաղացողներին, որ միտված են դեպի զարգացում, իսկ ռուսներն առաջնորդվում են իրենց ասացվածքով՝ ես չեմ վերցնի, քեզ չեմ թողնի: Դա ռազմավարական գործընկերություն չէ: Միջազգային տնտեսական ծրագրերին Հայաստանի մասնակցությունը ոչ միայն տնտեսությունը կզարգացնի, այլև կնպաստի մեր անվտանգությանը:
-Միայն անցած տարի երեք-չորս նոր կուսակցություններ ի հայտ եկան, Ձեր գնահատականով՝ նրանք իրակա՞ն ընդդիմադիր ուժեր են, թե՞ կառուցողական ընդդիմություն են դառնալու՝ իբրև նոր խորհրդարանում իշխանության հենակ:
-Ես կառուցողական բառից չեմ վախենում: Կա ծայրահեղ ընդդիմություն, աջեր կան, ձախեր, ինչ ասես, ինձ համար դա չէ կարևորը, խնդիրը մեկն է՝ ընդդիմությո՞ւն են, թե՞ ոչ: Հայաստանում կառուցողականը բացասաբար է ընկալվում, նկատի ունենալով իբրև իշխանության վերահսկողության տակ գտնվող քաղաքական ուժ: Իսկ դա իսկապես վտանգավոր է, երբ իշխանությունները նախաձեռնում են «ընդդիմությունների» ստեղծումը ու նրանց ձեռքով իրական ընդդիմության դեմ տեղեկատվական պայքարը: Հայաստանում ընդդիմությունը տեղեկատվական ռեսուրսներ չունի, և միակ գործիքը սոցիալական ցանցերն են:
-Ինչո՞ւ, պաշտոնական ընդդիմություն ԲՀԿ-ն ունի «Կենտրոնը», ՕԵԿ-ը՝ Հ3-ը, ՀՅԴ-ն՝ «Երկիր մեդիան»:
-Դուք ասացիք՝ պաշտոնական ընդդիմություն, իրական ընդդիմությունը այդ ռեսուրսները չունի: Հիմա նաև կեղծ կարգախոսներ են որոնում ու սերնդափոխության մասին են խոսում, բայց սերնդափոխությունը ոչ թե տարիքային, այլ գաղափարական պետք է լինի: Եթե օլիգարխին փոխարինելու է նրա զավակը կամ իր ստեղծած «ընդդիմադիր» երիտասարդը, ո՞րն է տարբերությունը:
-Գաղափարական սերնդափոխությունը պատկերացնում եք ավանդական ռուսական կողմնորոշումից անցումը հայակենտրո՞ն դիրքորոշման:
-Ոչ միայն, գաղափարականը ոչ միայն նշանակում է Հայաստանի ինքնիշխանության վերականգնում, այլև Հայաստանի ներսում հարաբերությունների նոր որակ: Ոչ թե օլիգարխիան է որոշում պետական շահի հաշվին հարստանալ, այլ քաղաքական գործիչները պայքարում են քաղաքական գաղափարների համար, պետությունը առաջ են տանում: Բիզնեսը կառավարման առումով կտրվում է իշխանությունից և գործում է տնտեսական օրենքներով, ոչ թե իշխանավորն է իբրև ամենամեծ օլիգարխ ու բիզնեսմեն պետական ռեսուրսը ծառայեցնում իր շահերին, իսկ պետությունը դառնում է ուժազրկված մի կառույց, որը վերացնում է պետություն գաղափարը՝ վերածելով ինչ-որ անձանց խմբակի: Ֆեոդալական կարգեր են հաստատվում՝ այս տարածքը սա է վերահսկում, այն ոլորտը նրանն է, ու դա անփոփոխ է: Ընդդիմություն լինել-չլինելը հստակ է՝ պայքարո՞ւմ են, թե՞ կեղծ արժեքներ են պաշտպանում:
-Արա Աբրահամյանը ի՞նչ արժեքների համար է ուզում Հայաստան գալ:
-Չգիտեմ, իրեն հարցրեք:
-Գիշերները չի քնում:
-Որպեսզի հասարակությունը լավ ապրի, ու նա գիշերները քնի, երկրում պետք են արմատական բարեփոխումներ, առանց իշխանափոխության արմատական բարեփոխումներ չեն կարող լինել՝ ժամանակն է ցույց տվել: Եթե նա իշխանափոխության չի գալիս, բայց մտածում է մարդկանց մասին, գուցե այլ ուղի գիտի, որ ես չգիտեմ: Ինչպե՞ս իշխանափոխություն չի անելու, բայց երկրում ազատ տնտեսական մրցակցային դաշտ է լինելու, անկախ դատարաններ, ներդրումներ են լինելու՝ իբրև վստահելի ու կանխատեսելի պետություն:
-Կապիկը կարո՞ղ է ավելին անել, քան այծն արեց:
-Արևելյան փիլիսոփայության մեջ կապիկը ճկուն ու իմաստուն կենդանի է, հայերի համար, կարծում եմ, ավելի ռեալ գործոն է ցուլի համառությունը, ինչի հասել են, պայքարելու համառությամբ ու հզորությամբ են հասել:
-Հիմա ի՞նչ, սպասե՞նք մինչև 2021-ը:
-Ոչ, ցուլի համառությունը մեզ պետք է ամեն տարի ու ամեն օր, մենք ամեն օր կորցնում ենք այս ընթացքով:

Զրույցը`
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ